www.balet.pl

[Father]

Poruszony smiercią Biessmiertnej zastanawiam się czy tryb życia tancerzy wpływa na jego długość? Czy ktoś dysponuje wiarygodnymi danymi statystycznymi?

[Kasia G]

statystycznymi nie, ale patrząc na kilka słynnych balerin skłaniałby się człowiek do twierdzenia ze taniec konserwuje... No ale z drugiej strony często też zdarzało się ze tancerze - dziwnie głównie mężczyźni umierali nagle i młodo co z kolei kojarzy się ze stwierdzeniem ze wybrańcy Bogów żyją krótko.. No a prawda statystyczna lezy pewnie gdzieś po środku

[Father]

Nawet jak żyją krótko to maja ciekawe i intensywne życie tak jak Achilles.

[Nataszaa]

A czy to prawda, że baletnice są narażone na posiadanie w przyszłości żylaków, wad kręgosłupa?

[Agasiek]

Ja o czymś takim nie słyszałam. Wydaję mi się, że tak jak każdy
Choć może mają na to większą szansę.

[Joanna]

Nie znam żadnych danych, czy żyją dłużej czy nie, ale na pewno wyglądają młodziej (no, chyba że ktoś wyjątkowo dużo pali, to wtedy niekoniecznie, ale generalnie jest coś w tym, że taniec 'konserwuje').

[Agasiek]

Przykładem tego jest. m. in. Maja Plisiecka, która nie wygląda tak jak wygladac powinna w swoim wieku. Chodzi mi o to, że wyglada na mlodsza.

[Kasia G]

[Nataszaa]

No właśnie o to mi chodzi, że podobno mają większą szansę...
Ale z drugiej strony, to taki piękny taniec... Eh...
No, i jeszcze jedno. Czy od stania w pointach może coś się dziać z żyłami na stopie? No, bo skoro jest tak wygięta...

[Father]

[Nataszaa]

Myślę, że tak...
Chociaż dopiero będę miała okazję się o tym przekonać.

[Tanc...]

Jestem dobrej myśli i niech tancerze żyją jak najdłużej - ja żyję już 38 wiosnę a taniec konserwuje - jeszcze w 2008 roku musiałem legitymować się dowodem osobistym w pewnym sklepie kupując jedną z "używek" dla dorosłych

[Father]

Ta "używka" to nie przypadkiem Geriavit?

[Nataszaa]

Hahaha... A może 'Biovital'?
Przepraszam za ten offtop. Wracając do tematu - tancerze bardzo dobrze się trzymają... Wiadomo, dużo ruchu... itp.

[Kasia G]

fakt, uprasza się o nie offtopowanie na temat eriavitu i podniesienie poziomu dyskusji w tym wątku bo drastycznie spadł. Jesli ktoś ma dane to zapraszamy do zabrania głosu, jesli nie ma nic merytorycznego do powiedzenia... wiadomo co

[Nataszaa]

Hm, no tu jest trochę:
http://owulacja.pl/Taniec_-_sposob_na_zdrowie__82
Szukałam czegoś innego, ale dane statystycznego czy coś w tym stylu trudno znaleźć.

[Father]

A ja znalazlem cos takiego:

PRZEGL EPIDEMIOL 2002;56:453-61
Anna Poznańska 1, Antoni K Gajewski2
UMIERALNOŚĆ POLSKICH AKTORÓW W LATACH 1981-1999
1 Zakład Statystyki Medycznej Państwowego Zakładu Higieny
2 Instytut Turystyki i Rekreacji Akademii Wychowania Fizycznego
w Warszawie
W pracy przedstawiono analizę umieralności polskich aktorów w latach
1981-1999. Badaniem objęto 2161 mężczyzn i 1831 kobiet, czynnych
zawodowo w latach 1918-1999. Odnotowano zgony 368 aktorów i 265
aktorek. Zastosowano metodę analizy tabeli osobolat, wyznaczając następnie
odpowiednie standaryzowane wskaźniki zgonów. Porównano umieralność
aktorów i populacji ogólnopolskiej na tle trendów umieralności
w Polsce zaobserwowanych w okresie badania. Wykazano, że umieralność
aktorów była istotnie niższa, a różnice pogłębiły się w latach
dziewięćdziesiątych.
Słowa kluczowe: analiza statystyczna, umieralność, aktorzy
Key words: statistical analysis, mortality, acting profession
WSTĘP
Nasze badanie jako pierwsze w Polsce podjęło temat umieralności aktorów, stanowiących
bardzo specyficzną grupę zawodową. U progu kariery zostali oni wyselekcjonowani
z ogółu populacji pod kątem szczególnych predyspozycji, zarówno fizycznych
jak i psychicznych. Większość zdobyła wyższe wykształcenie, a rodzaj wykonywanej
pracy wymagał utrzymywania przez lata dobrej kondycji fizycznej. Jednocześnie zawód
ten, niosący wiele stresów i ograniczeń, nie zawsze sprzyja prowadzeniu regularnego i
zdrowego trybu życia.
Analiza dotyczy okresu, w którym nastąpiło odwrócenie długotrwałego trendu
rosnącego w umieralności Polaków, jej systematyczny spadek obserwowany jest od
1992 r. (1). W pracy sprawdziliśmy, jakie odbicie znalazły te procesy w umieralności
aktorów.
Spodziewaliśmy się również, że uzyskane rezultaty pomogą wyjaśnić problem powstały
przy interpretacji wyników naszego badania dotyczącego umieralności sportowców
wyczynowych w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych (2). Nie udało się
wówczas rozstrzygnąć, w jakim stopniu obniżona umieralność zawodników wobec populacji
ogólnopolskiej była skutkiem selekcji do badanej grupy, a w jakim świadczyła
o korzystnym wpływie wyczynowego uprawiania sportu na długość życia. Analiza umie454
A Poznańska, A K Gajewski Nr 3
ralności aktorów - ludzi w młodości zdrowych i ponadprzeciętnie aktywnych fizycznie,
ale nie obciążających organizmu treningiem wyczynowym mogła przybliżyć nas do
wyjaśnienia przedstawionego problemu.
MATERIAŁ
Analiza obejmuje okres od 1.01.1981 do 31.12.1999. Badaną grupę stanowili polscy
aktorzy teatralni. Ich działalność zawodowa jest systematycznie monitorowana na
zlecenie Ministerstwa Kultury przez Dział Dokumentacji Teatralnej powołany w 1971
roku przy Związku Artystów Scen Polskich. Instytucja ta dokumentuje wszystkie
bieżące wydarzenia teatralne, uzupełniając jednocześnie materiały archiwalne. Dotychczas
skatalogowano około 90% powojennego dorobku scenicznego aktorów dramatu
(informacja osobista od p. mgr Doroty Buchwald, kierownika Działu Dokumentacji
Teatralnej ZASP; listopad, 2001), podczas gdy dane przedstawicieli innych specjalności
aktorskich np. tancerzy, śpiewaków czy mimów uzupełniono w mniejszym stopniu.
Z tego powodu ograniczyliśmy nasze badanie wyłącznie do aktorów dramatu.
Do analizy zakwalifikowano osoby urodzone po 31.12.1900 roku, żyjące w dniu
rozpoczęcia badania (1.01.1981). Według danych ZASP warunki te spełniało 2161
mężczyzn i 1831 kobiet. Z badania wyłączono 41 aktorów i 64 aktorki, których losy od
chwili debiutu nie są znane. Ostatecznie analizą statystyczną objęto 2120 aktorów i 1767
aktorek w wieku od 18 do 80 lat (w momencie włączenia do kohorty), występujących
na scenach w latach 1918-1999.
Na podstawie danych ZASP (3) dla każdego z badanych odnotowano: płeć, datę
urodzenia, datę debiutu zawodowego, poziom wykształcenia, aktualną sytuację zawodową
(miejsce stałej pracy, brak etatu, renta, emerytura lub odejście z zawodu), datę
ostatniego występu i ewentualnie datę zgonu. Zgodnie z obowiązującą ustawą o ochronie
danych osobowych dane otrzymane z ZASP były anonimowe, co uniemożliwiało
ich weryfikację i uzupełnienie, a także ustalenie przyczyn zgonów badanych osób.
W materiałach archiwalnych brakowało około 30% dat debiutów, głównie z okresu
przedwojennego. Ponieważ na podstawie dostępnych danych stwierdzono, że średni
wiek debiutu scenicznego praktycznie nie zmieniał się z upływem czasu, oszacowano
i uzupełniono brakujące daty, przyjmując średni wiek debiutu dla kobiet jako 23,4 roku,
dla mężczyzn - 24,2 roku.
Poziom wykształcenia ustalono dla ponad 90% badanych. Około 70% z nich ma
wykształcenie wyższe, prawie wszyscy są absolwentami jednej z trzech uczelni: działającego
przed wojną Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej, Państwowej Wyższej
Szkoły Teatralnej w Warszawie (obecnie: Akademia Teatralna) lub Państwowej Wyższej
Szkoły Teatralnej w Krakowie. Pozostali mają wykształcenie średnie i egzamin
zawodowy złożony eksternistycznie przed komisją państwową (od 1995 roku przed
komisją ZASP).
Dane odniesienia - współczynniki umieralności ludności Polski zamieszkałej w miastach
według płci i wieku z lat 1981-1999 pochodzą z odpowiednich Roczników Demograficznych
(1).
Zastosowana metoda statystyczna pozwala ocenić umieralność grupy niejednolitej
pod względem wieku, której skład zmienia się w trakcie badania, nie tylko na skutek
obserwowanych zgonów, ale również poprzez napływ kolejnych badanych (4). Prowadzi
Nr 3 Umieralność aktorów 455
ona do wyznaczenia standaryzowanego wskaźnika zgonów (ang.: standardized mortality
ratio - SMR) w oparciu o analizę tabeli osobolat. Szczegóły zastosowanej procedury
były identyczne jak w badaniu umieralności olimpijczyków (2). Okres objęty badaniem
trwał od 1.01.1981 (dla pracujących przed tą datą) lub od debiutu aktorskiego (dla
pozostałych) do dnia zgonu uczestnika lub do 31.12.1999. W przypadku 157 kobiet
i 268 mężczyzn, których obecne losy nie są znane, udział w badaniu kończyła data
ostatniego potwierdzonego występu.
Wszystkie analizy, zarówno dla kohorty męskiej, jak i kobiecej, przeprowadzono za
cały okres badania oraz dodatkowo za lata 1981-1991 i 1992-1999, tj. podokresy
odpowiadające odmiennym tendencjom w umieralności ludności Polski. Wyznaczyliśmy
wartość SMR oraz granice jego 95-procentowego przedziału ufności.
Na potrzeby analizy umieralności według wieku aktorów zgromadzony materiał
podzielono na 5 grup: do 34 lat, 35-49, 50-64, 65-79 oraz 80 i więcej lat. Dla każdej
z nich wyznaczono zestaw dziewiętnastu wartości SMR odpowiadających poszczególnym
latom badania. Różnice umieralności osób w danym wieku pomiędzy okresami
1981-1991 i 1992-1999 oceniono stosując test serii (5), przyjmując poziom istotności
równy 0,05. Dla porównania umieralności aktorów i sportowców dodatkowo wyznaczono
wartości SMR w grupach wieku 35-64 oraz 65 lat i więcej, analogicznych do
przedstawionych w pracy (2).
W celu bezpośredniego porównania umieralności w różnych kohortach (kobiet
i mężczyzn, aktorów i sportowców) lub w obu rozpatrywanych podokresach, a także
umieralności aktorów ze średnim i wyższym wykształceniem wyznaczano standaryzowane
wiekiem ryzyko względne (rate ratio) i granice jego 95-procentowego przedziału
ufności (6). W obliczeniach uwzględniano sześć grup wieku: do 44 lat, 45-54 lata,
kolejne dziesięcioletnie do 75-84 lata i powyżej 85 lat.
Analizę według poziomu wykształcenia utrudniają braki danych. Dotyczą one 10%
mężczyzn i 7% kobiet, ale w znacznej większości odnoszą się do osób zmarłych w latach
1981-1991. Aż 64% zmarłych w tym okresie kobiet i 43% mężczyzn należało do
grupy o nieustalonym poziomie wykształcenia. Z tego powodu analiza została ograniczona
do lat 1992-1999.
WYNIKI
Dla kohorty męskiej w całym okresie badania zliczono 29477,1 osobolat (wkład 2120
aktorów). Odnotowano 368 zgonów, przy wartości oczekiwanej 497,8. Standaryzowany
wskaźnik zgonów wynosił 0,739, granice 95-procentowego przedziału ufności:
0,666-0,819. Umieralność aktorów była więc istotnie niższa niż populacji ogólnopolskiej.
Wyniki analizy za lata 1981-1991 i 1992-1999 przedstawiono w tabeli I. Porównanie
otrzymanych wielkości SMR wskazuje, że poziom umieralności aktorów wobec populacji
ogólnopolskiej obniżył się w latach 1992-1999. Wartość standaryzowanego
względem wieku ryzyka względnego zgonu (lata 1992-1999 wobec 1981-1991) wyniosła
0,66 [0,53-0,82] - w nawiasie granice 95-procentowego przedziału ufności. Dowodzi
to, że w latach 1992-1999 umieralność aktorów była istotnie niższa niż w okresie
poprzednim.
456 A Poznańska, A K Gajewski Nr 3
Ta b e 1 a I. Zgony polskich aktorów w latach 1981-1999, 1981-1991 i 1992-1999
Table I. Deaths of Polish actors in periods 1981-1999, 1981-1991 and 1992-1999
Okres
Liczba
osób osobolat zgonów
rzeczywistych
zgonów
oczekiwanych
SMR* 95-procentowy
przedział ufności
Mężczyźni
1981-1999
1981-1991
1992-1999
2120
1852
1826
29477,1
16641,7
12835,4
368
219
149
497,8
260,6
237,1
0,739
0,840
0,628
0,666-0,819
0,733-0,959
0,531-0,738
Kobiety
1981-1999
1981-1991
1992-1999
1767
1525
1573
24886,2
13880,4
11005,8
265
140
125
298,6
151,3
147,3
0,887
0,925
0,849
0,784-1,001
0,778-1,092
0,706-1,011
* SMR - stosunek liczby zgonów rzeczywistych do oczekiwanych (przy założeniu, że umieralność
w badanej grupie jest taka sama jak w populacji odniesienia)
Ta b e 1 a I I . Zmiany umieralności polskich aktorów latach 1981-1991 i 1992-1999 wg wieku
i płci badanych
Ta b 1 e I I . Changes of Polish actors' mortality by age in periods 1981-1991 and 1992-1999
by age group and gender
Wiek 1981-1991
SMR* 95% p. ufności
1992-1999
SMR* 95% p. ufności
1981-1999
SMR* 95% p. ufności
Mężczyźni
15-34
35-49
50-64
65-79
80+
0,416
0,917
0,778
0,941
0,790
0,112-1,066
0,599-1,343
0,617-0,969
0,756-1,158
0,482-1,220
0,360
0,384
0,583
0,647
0,884
0,040-1,299
0,175-0,730
0,412-0,800
0,506-0,815
0,587-1,278
0,396
0,676
0,702
0,782
0,842
0,144-0,861
0,471-0,094
0,581-0,841
0,666-0,913
0,621-1,117
Kobiety
15-34
35-49
50-64
65-79
80+
1,942
0,963
1,086
0,842
0,847
0,626-4,532
0,415-1,898
0,768-1,491
0,641-1,087
0,572-1,210
0,689
0,464
0,909
0,909
0,803
0,009-3,835
0,093-1,357
0,538-1,436
0,691-1,170
0,581-1,082
1,491
0,745
1,022
0,875
0,821
0,544-3,244
0,371-1,333
0,772-1,327
0,725-1,047
0,643-1,032
* SMR - stosunek liczby zgonów rzeczywistych do oczekiwanych (przy założeniu, że umieralność
w badanej grupie jest taka sama jak w populacji odniesienia)
Analiza umieralności według wieku (tab. II) wskazuje, że wartości SMR rosną wraz
z wiekiem badanych, przyjmując wartości od 0,396 (dla kategorii poniżej 35 lat) do
0,842 (powyżej 80 lat). Umieralność aktorów w wieku poniżej 80 lat jest istotnie niższa
niż ich rówieśników z populacji ogólnopolskiej, potem różnica przestaje być statystycznie
istotna. W latach 1992-1999 dla wszystkich grup wieku - z wyjątkiem najstarszej
- odnotowano spadek wskaźników umieralności w stosunku do poprzedniego okresu.
Nr 3 Umieralność aktorów 457
Najwyraźniejszy z nich (od wartości 0,917 [0,599-1,343] do 0,384 [0,175-0,730]) dotyczył
kategorii 35-49 lat. Wynik przeprowadzonego testu serii (wartość statystyki testowej
6 przy wartości krytycznej 6) potwierdził, że w obu rozważanych podokresach
umieralność aktorów w tym wieku była istotnie różna (na poziomie istotności 0,05).
Porównanie powyższych wyników z otrzymanymi poprzednio (2) dla sportowców
wyczynowych (SMR = 0,420 [0,351-0,498] w latach 1981-1999; 0,473 [0,374-0,589]
w latach 1981-1991 i 0,359 [0,268-0,471] w latach 1992-1999) wskazuje, że umieralność
aktorów mężczyzn w mniejszym stopniu odbiega od populacji ogólnopolskiej.
Wniosek ten dotyczy zarówno całego okresu badania, jak i obu rozważanych podokresów.
Porównując wyniki analiz według wieku ustalono, że poniżej 35 lat tylko aktorzy
różnią się od populacji ogólnopolskiej. W starszych grupach wieku obniżoną umieralność
obserwowano dla obu kohort, ale dla aktorów efekt ten był istotnie mniejszy. W
kategorii 35-64 lata SMR dla aktorów wynosił 0,696 [0,590-0,816], a dla sportowców
- 0,350 [0,262-0,458]; w kategorii ponad 65 lat odpowiednio: 0,795 [0,691-0,911]
i 0,487 [0,382-0,612]. W obu badanych grupach stwierdzono statystycznie istotne obniżenie
umieralności w latach 1992-1999 w stosunku do okresu poprzedniego. Ryzyko
względne zgonu (aktorzy wobec sportowców) pozostało praktycznie niezmienione,
w latach 1981-1991 wynosiło 1,79 [1,37-2,34], zaś w latach 1992-1999 - 1,70
[1,26-2,29]. Jego wartość obliczona za cały okres badania wyniosła 1,77 [1,45-2,15].
Analizowana kohorta kobiet liczyła 1767 aktorek, ich łączny wkład do badania
wynosił 24886,2 osobolat. W grupie tej odnotowano 265 zgonów, przy wartości oczekiwanej
298,6. Wartość standaryzowanego wskaźnika zgonów wyniosła 0,887, granice
95-procentowego przedziału ufności: 0,784-1,001. Umieralność aktorek okazała się
niższa niż ogólnopolskiej populacji kobiet, różnica nie była jednak statystycznie istotna.
W odróżnieniu od kohorty mężczyzn nie zaobserwowano trendu zmian umieralności
z wiekiem.
Wartość SMR obliczonego za lata 1981-1991 wyniosła 0,925 [0,778-1,092], zaś za
lata 1992-1999 - 0,849 [0,706-1,011]. Wartość standaryzowanego wiekiem ryzyka
względnego (1992-1999 wobec 1981-1991) była równa 0,87 [0,68-1,11], wskazując na
brak istotnych różnic umieralności aktorek w obu podokresach.
Na podkreślenie zasługuje fakt, że wskaźniki umieralności otrzymane dla kobiet
poniżej 80 lat były wyższe niż dla mężczyzn. Aktorki w mniejszym stopniu niż ich
koledzy odbiegały pod względem umieralności od populacji odniesienia. W latach
1981-1991, kiedy względna nadwyżka umieralności mężczyzn w stosunku do kobiet
w Polsce (liczona po standaryzacji współczynników) dochodziła do 80% (7), w badanej
grupie aktorów odnotowano podobny poziom nadumieralności mężczyzn - wartość
standaryzowanego według wieku ryzyka względnego zgonu (mężczyzn wobec kobiet)
była równa 1,74 [1,40-2,16]. W latach 1992-1999 spadła ona do 1,35 [1,05-1,72], czyli
poziomu znacznie niższego niż obserwowany dla populacji ogólnopolskiej. Wartość ta
obliczona za cały okres badania wynosiła 1,56 [1,33-1,83].
Dla obu płci wykształcenie nie wpłynęło na poziom umieralności (analiza lata
1992-1999). Wartości standaryzowanego według wieku ryzyka względnego zgonu (wykształcenie
średnie wobec wyższego) wynosiły odpowiednio 1,13 [0,80-1,59] dla
mężczyzn i 0,92 [0,64-1,32] dla kobiet.
458 A Poznańska, A K Gajewski Nr 3
DYSKUSJA
Badana grupa objęła kilka pokoleń aktorów. Najstarsi z nich, urodzeni w pierwszych
latach XX wieku, w chwili rozpoczęcia badania byli już od wielu lat emerytami.
Najmłodsi, często jeszcze studenci, rozpoczęli pracę w ostatnich latach.
Na tle populacji ogólnopolskiej aktorzy stanowią grupę pod wieloma względami
jednorodną. Wykonują ten sam zawód, reprezentują zbliżony poziom wykształcenia.
Ze względu na rodzaj pracy mieszkają w miastach i to najczęściej dużych. Aż 98%
spośród objętych badaniem aktorów etatowych pracowało w teatrach działających
w dawnych ośrodkach wojewódzkich, w tym 26% w Warszawie i 12% w Krakowie.
W młodości wszyscy byli zdrowi i sprawni fizycznie. Nie było wśród nich inwalidów
ani przewlekle chorych. Nie tylko poważne schorzenia np. kardiologiczne, ale nawet
drobne ułomności fizyczne - wady postawy, słuchu czy wymowy dyskwalifikowały
ogromną większość kandydatów do tego zawodu. W ramach egzaminów wstępnych na
uczelnie aktorskie musieli wykazać się dobrą koordynacją ruchową i sprawnością
fizyczną. W okresie studiów intensywnie ćwiczyli, znacznie przewyższając poziom aktywności
ruchowej rówieśników. Przykładowo obecni studenci Akademii Teatralnej
mają w tygodniu 8 godzin obowiązkowych zajęć ruchowych, obejmujących między
innymi szermierkę, wschodnie techniki walki, balet, rytmikę, a także ruch sceniczny.
Również inne zajęcia, np. uczące techniki i wyrazistości mowy, łączą się z ćwiczeniem
i uaktywnianiem mięśni. Wyższe uczelnie aktorskie ukończyło około 70% badanych.
Nie przeprowadzono dotąd badań nawyków zdrowotnych polskich aktorów. Z materiałów
zamieszczanych w prasie, radiu i telewizji (reportaże, wywiady) wiadomo, że
wielu z nich pali, choć również wielu rekreacyjnie uprawia sport. Do utrzymywania
prawidłowej wagi, troski o zdrowie, korzystania z pomocy specjalistów zmusza ich
specyfika zawodu wymagająca zachowania przez wiele lat nie tylko dobrej prezencji,
ale również kondycji fizycznej. Aktor grający rolę wymagającą znacznego wysiłku, może
tracić na wadze 1,5-2 kg w czasie jednego spektaklu. Stąd też wielu aktorów do
późnego wieku zachowuje wysoką sprawność fizyczną, czasem nawet pomimo złego
ogólnego stanu zdrowia (na podstawie informacji uzyskanych od prof. Jana Englerta,
rektora Akademii Teatralnej w Warszawie; maj 2002).
Wszystkie te czynniki korzystnie wyróżniają aktorów na tle populacji ogólnopolskiej.
Są jednak i negatywne aspekty tej pracy. Aktorstwo jest zawodem obciążającym psychicznie,
przynajmniej okresowo dostarczającym wielu stresów, z którymi zainteresowani
nie zawsze umieją sobie radzić. Z badań nad przyczynami zgonów aktorów
amerykańskich wiadomo, że odsetek samobójstw w tej grupie zawodowej jest istotnie
wyższy niż w populacji ogólnokrajowej (8). W Polsce nie przeprowadzono dotąd tego
rodzaju badań.
W świetle powyższych rozważań wynik naszego badania nie wydaje się zaskakujący.
Obniżenie umieralności aktorów w stosunku do populacji ogólnopolskiej wydaje się
być efektem selekcji do tej grupy. W kohorcie mężczyzn mechanizm ten pokazuje
analiza zmian umieralności z wiekiem. Najsilniej odbiegają od swoich rówieśników
najmłodsi aktorzy; z upływem lat, gdy pojawiają się choroby wieku średniego i starszego,
różnice te zmniejszają się, dla najstarszych stają się już nieistotne. Tendencji takiej
nie odnotowano u kobiet.
Nr 3 Umieralność aktorów 459
Na uwagę zasługuje fakt, że mimo podobnych mechanizmów selekcji do zawodu
oraz podobnego poziomu wykształcenia, umieralność aktorek w mniejszym stopniu -
niż ich kolegów - odbiega od populacji odniesienia. Nie zaobserwowano też istotnych
różnic umieralności aktorek pomiędzy analizowanymi podokresami. Bezpośrednie porównanie
umieralności aktorów obu płci wykazało, że w latach dziewięćdziesiątych
zjawisko nadumieralności mężczyzn w badanej grupie uległo zmniejszeniu znacznie
silniejszemu, niż obserwowane w całej populacji kraju.
Wyniki badań długości życia aktorów w innych krajach wskazują, że czynnikiem
istotnie zmniejszającym umieralność może być spektakularny sukces zawodowy i materialny.
Pod względem spodziewanej długości życia, wybitni aktorzy filmowi, kiedykolwiek
nominowani do nagrody Oscara, niezależnie od kraju pochodzenia przewyższają o prawie
4 lata swoich kolegów z grupy kontrolnej, dobranej spośród osób odpowiedniej
płci i wieku występujących w tym samym filmie (9).
Dyskusja różnic umieralności aktorów w latach 1981-1991 i 1992-1999 wymaga
również przeanalizowania zmian zachodzących w ich sytuacji zawodowej. W okresie
powojennym ogromna większość aktorów podejmowała pracę w teatrze bezpośrednio
po zakończeniu nauki i pozostawała na etacie aż do emerytury. W latach dziewięćdziesiątych
obraz ten uległ zmianie. Sytuacja na rynku pracy (zmniejszanie składów
zespołów teatralnych, znaczne ograniczenie liczby premier) sprawiła, że dla wielu
absolwentów zabrakło etatów w teatrach. Roczna liczba debiutów spadła trzykrotnie
w porównaniu z początkiem lat osiemdziesiątych. W rezultacie powstała liczna grupa
aktorów, w większości czynnych zawodowo, pozbawionych stałego etatu. Obecnie aktywność
zawodowa żyjących uczestników badania kształtuje się następująco: 42%
pracuje w teatrach lub instytucjach pokrewnych takich jak uczelnie aktorskie, 29% nie
ma etatu w teatrze, 19% to emeryci i renciści, 3% całkowicie zmieniło zawód, o 8%
brak jest odpowiednich danych. Dla obu płci proporcje te są zbliżone, największe
różnice dotyczą emerytów (16% mężczyzn i 22% kobiet). Wynika stąd, że w latach
dziewięćdziesiątych sytuacja zawodowa ogółu aktorów teatralnych stała się trudniejsza
niż w latach poprzednich, wymagając znacznie większej aktywności na rynku pracy.
A jednak, przynajmniej w przypadku mężczyzn, umieralność tej grupy spadła szybciej
niż populacji ogólnopolskiej. Wydaje się, że aktorzy - jako grupa zawodowa - dobrze
odnaleźli się w nowej sytuacji ekonomicznej. Korzystny wpływ przemian społecznopolitycznych
odczuli w pierwszym rzędzie ludzie aktywni i wykształceni, do jakich
niewątpliwie należą aktorzy. Charakterystyczne, że dla obu płci wyraźny spadek umieralności
odnotowano w grupie wieku 35-49 lat, przypuszczalnie najaktywniejszej życiowo
i zawodowo.
Wydaje się że korzystne dla zdrowia zmiany trybu życia, jakie powoli zachodzą w
polskim społeczeństwie i powodują systematyczne zmniejszanie umieralności, w przypadku
aktorów przebiegają znacznie szybciej.
Ciekawie wypada też porównanie umieralności aktorów-mężczyzn i sportowców wyczynowych.
Przedstawiciele obu grup mają wiele cech wspólnych: wyselekcjonowano ich
pod kątem dobrego stanu zdrowia, przynajmniej w młodości wykazywali ponadprzeciętny
poziom aktywności fizycznej (choć oczywiście natężenie obciążeń treningowych
aktorów było znacznie niższe), musieli nauczyć się pokonywania tremy i stresu publicznych
występów. Umieralność obu grup okazała się istotnie mniejsza niż populacji
460 A Poznańska, A K Gajewski Nr 3
ogólnopolskiej, jednak powyżej 35 roku życia umieralność aktorów jest wyższa niż
sportowców. Może to świadczyć po prostu o silniejszych mechanizmach selekcji do
wyczynowego uprawiania sportu. Jednak obserwowany dla aktorów wzrost wskaźników
umieralności z wiekiem wskazuje na stopniowe wygasanie wpływu przebytej w młodości
selekcji. Aby pogłębić analizę wpływu na umieralność poziomu aktywności fizycznej
i lepiej wyjaśnić rolę mechanizmów naboru do badanej grupy planujemy przeprowadzenie
badania umieralności innej, wyjściowo zdrowej kohorty, charakteryzującej się kontrastowo
niskim poziomem aktywności fizycznej.
PODSUMOWANIE WYNIKÓW
1. W latach 1981-1999 umieralność aktorów-mężczyzn była istotnie niższa niż ogółu
mężczyzn zamieszkałych w miastach, podczas gdy obniżenie umieralności aktorek
wobec analogicznej populacji kobiet nie było statystycznie istotne.
2. Obniżenie umieralności względem populacji odniesienia dotyczyło aktorówmężczyzn
w wieku do 80 lat.
3. Umieralność aktorów-mężczyzn w latach 1992-1999 była istotnie niższa niż w okresie
poprzednim. Spadek umieralności był większy niż odnotowany dla ogólnopolskiej
populacji mężczyzn.
4. Nie stwierdzono istotnych różnic w umieralności aktorek pomiędzy rozważanymi
podokresami.
5. Umieralność aktorów-mężczyzn okazała się istotnie wyższa niż podobnie wyselekcjonowanej
grupy wyczynowych sportowców.
PODZIĘKOWANIA. Autorzy serdecznie dziękują pani magister Dorocie Buchwald z Działu
Dokumentacji Teatralnej ZASP za przybliżenie specyfiki środowiska aktorskiego i życzliwą
pomoc przy weryfikacji danych oraz panu doktorowi Bogdanowi Wojtyniakowi z Zakładu
Statystyki Medycznej PZH za liczne dyskusje, które istotnie wpłynęły na kształt naszej pracy.
Anna Poznańska 1, Antoni K Gajewski 2
MORTALITY OF POLISH ACTORS IN 1981-1999
SUMMARY
The objective of this study was to compare the mortality of Polish actors (males and females)
with the general Polish population for the period 1981-1999 and for two sub-periods: 1981-1991
and 1992-1998. Initially the studied cohort included 3992 dramatic actors (2161 males, 1831
females) of age 18-80 years (at the moment of cohort entrance). After detailed data verification
statistical analysis was made for 2120 actors and 1767 actresses, contributing 29477.1 and 24886.2
person-years of observation, respectively. A total of 633 deaths (368 males and 265 females)
were noted during the analyzed period. Statistical approach based on the follow-up method.
Comparison with the reference population (Polish males and females from urban areas) was
made by means of the standardized mortality ratios (SMRs) and their 95% confidence intervals.
Direct comparison of the selected subgroups' mortality based on the rate ratio analysis.
Standardized mortality ratios were 0.739 (95%CI: 0.666-0.819) for the actors and 0.887 (95%CI:
0.784-1.001) for actresses. Mortality of the actors' cohort was found to be significantly lower
than in the reference population during total analyzed period, whereas for actresses no significant
differences were found. Age-specific SMR dependence was found. Statistically significant lowNr
3 Umieralność aktorów 461
ering of SMR was observed for actors up to 80 years old. Finally, it could be concluded that in
contrast to the actresses' cohort the actors' mortality in 1992-1999 significantly decreased in
relation to 1981-1991 period. Moreover, the decrease of the actors' mortality exceeded tendencies
observed for Polish urban population.
PIŚMIENNICTWO
1. Główny Urząd Statystyczny. Roczniki demograficzne /1981-1988 i 1990-2000/. Warszawa:
Zakład Wydawnictw Statystycznych; 1982;5:134-5, 1983:118-9, 1984:158-9, 1985;22:160-1,
1985;25:154-5, 1986;29:164-5, 1987;39:170-1, 1988;43:170-1, 1991:168-9, 1992:170-1,
1993:192-3, 1994:194-5, 1995:222-3, 1996:218-9, 1997:220-1, 1998:248-9, 1999:244-5,
2000:276-7.
2. Poznańska A, Gajewski AK. Umieralność polskich olimpijczyków w latach 1981-1998. Przegl
Epidemiol 2001;55:305-12.
3. Dział Dokumentacji Teatralnej ZASP. Archiwum Dokumentacja.
4. Breslow NE, Day NE. Statistical methods in cancer research, vol. II - The design and
analysis cohort studies. Lyon: IARC Scientific Publication No 82; 1987:48-79.
5. Wójcik AR, Laudański Z. Planowanie i wnioskowanie statystyczne w doświadczalnictwie.
Wyd 1. Warszawa: PWN; 1989:81-93.
6. Abramson JH, Gahlinger PM. Computer Programs for Epidemiologists: PEPI Version 3.
Llanidloes, Powys, Wales: Brixton Books;1999.
7. Wojtyniak B, Seroka W, Rabczenko D, i in. Umieralność. W: Wojtyniak B, Chańska M,
Goryński P, red. Sytuacja zdrowotna ludności Polski w 1996 roku. Warszawa: Państwowy
Zakład Higieny;1998:17-53.
8. Depue RH, Kagey BT. A proportional mortality study of acting profession. Am J. Ind Med
1985;8:57-66.
9. Redelmeier DA, Singh SM. Survival in Academy Award-winning actors and actersses. Ann
Intern Med 2001;134:1001-3.
Adresy autorów:
Anna Poznańska
Zakład Statystyki Medycznej Państwowego Zakładu Higieny
ul. Chocimska 24, 00-791 Warszawa
tel. (0-prefiks-22) 849-77-25, e-mail: paula@medstat.waw.pl
Antoni K Gajewski
Instytut Turystyki i Rekreacji Akademii Wychowania Fizycznego,
ul. Marymoncka 34, 00-968 Warszawa
tel. (0-prefiks-22) 834-04-31 wew. 362
Wydaje mi sie iż grupa aktorów może być w niniejszej kwestji, w dużym stopniu reprezentatywna dla tancerzy.

[jaromir]

Father z szacunkiem dla dociekliwosci, ale to tekst dla demografow i statystykow - pisza, ze dlugosc zycia kobiet zblizona do dlugosci zycia aktorek.
A ja mam takie zestawienie
rosyjskich tancerek:

Imie Nazwisko ur zm lata zycia
Galina Ulanova 1910 1988 78
Agippina Vaganova 1879 1951 72
Sulamif Masserer 1908 2004 96

Bronislawa Nizynska 1891 1972 81
Natalia Dudinska 1912 2003 91
Lidia Lopuhova-Keyns1892 1981 89
Ida Rubinstein 1885 1960 75
Olga Preobrezanska1871 1962 91
Zofia Fedorova 1879 1963 84
Tamara Karsavina 1885 1978 93
Anna Pavlova 1881 1931 50
AleksandraDanilova 1903 1997 94
Matylda Krzesinska 1872 1971 99
Lubow Jegorowa 1880 1972 92

Rzeczywiscie przeciazenia stawow moga szkodzic, ale taki banal jak to ze ruch i dieta sprzyja zdrowiu to wielka prawda.
Pozdrawiam serdecznie

[Father]

Łooo! Widze, że tancerze radzieccy żyli niezwykle długo. Chyba, że tylko takich ujmuje oficjalna statystka.
Polscy chyba umierają młodo?
Faktycznie stawy w starszym wieku szwankuja w zasadzie wszystkim i niekoniecznie tancerzom bo rolnikom i operatorom maszyn budowlanych w szczególności.

[jaromir]

[Father]

[Nataszaa]

A minie się wydaje, że nie znając dokładnych danych nie możemy stwierdzić, z którego kraju tancerki żyją najdłużej. Wiemy tylko o Rosjankach... a może Polki wcale nie są gorsze? Nie przesądzajmy...